‘Güçlü olan haklıdır’ çağı
Son 10 yıldır Afrika’da yaşananlar dünyanın nereye doğru gittiğine ilişkin önemli ipuçları sunuyor.
Afrika’da 1940’lardan bu yana görülmemiş, son on beş yılda iki kat artmış bir şiddet dalgası yaşanıyor (Wall Street Journal, 31/12 2024). Kuzey Nijerya, Somali, Doğu Kongo, Etiyopya ve Sudan’daki çatışmalara ek olarak Sahel bölgesi, El Kaide ve IŞİD gibi cihatçı grupların savaş alanına dönüştü.
Afrika’daki krizlerin temelinde, geçmişin sömürgecilik mirası olduğu kadar günümüzde, ABD, Rusya ve Çin gibi büyük güçler arasında kaynaklar ve ticaret yolları üzerine derinleşmekte olan rekabet yatıyor. Çünkü jeopolitik açıdan Afrika, 1.4 milyar nüfusa, sermaye ve mal ihraç edilebilecek, kaynak çıkarılabilecek bir mekândır. Çin, Kuşak ve Yol Girişimi (BRI) aracılığıyla Afrika’da altyapı ve ekonomik yatırımlar yaparak etki alanını genişletirken Rusya ise paralı askerler ve dezenformasyon kampanyalarıyla kendine yer açıyor. ABD Batı Afrika’daki askeri varlığını Cezayir ile geçen hafta imzalanan savunma işbirliği anlaşmasıyla derinleştiriyor. ABD uçakları Trump’ın talimatıyla Somali’de IŞİD’i bombalıyor.
Libya’nın, 2011’de NATO’nun müdahalesiyle çökmesinden sonra Sahel bölgesinde cihatçı grupların istikrarsızlaştırıcı eylemleri, dış müdahalelere için gerekçe yarattı. Rusya’nın Mali ve Orta Afrika Cumhuriyeti’ne paralı asker göndermesi, Birleşik Arap Emirlikleri’nin Sudan’daki taraflara silah sağlaması, yerel çatışmaların ateşine benzin döktü.
Büyük güçler arası rekabet aslında, “nüfuz alanları” üzerinde bir hegemonya mücadelesidir. Çin’in ekonomik yatırımları, Rusya’nın güvenlik alanındaki müdahaleleri, Batı’nın diplomatik askeri hamleleri, Afrika ülkelerini büyük güçlerin politik oyunlarının piyonlarına dönüştürüyor. Bir, “yeni-sömürgecilik” süreci daha da belirginleşiyor.
BİR KAYNAK SORUNU
Yeni teknolojilerin, yenilenebilir enerji sektörünün yükselişi Afrika’nın önemini daha da artırdı. Batı, Çin ve Rusya gibi güçler, Afrika’nın lityum, kobalt, bakır ve nadir toprak elementleri gibi elektrikli araç bataryaları, güneş panelleri ve yarı iletkenler için kritik kaynakları üzerindeki kontrolü ele geçirmek için kıyasıya rekabet ediyorlar.
Ergin Yıldızoğlu Cumhuriyet
